1.  ປະຫວັດ​ຄວາມ​ເປັນ​ມາ​ຂອງ​ເມືອງ​ຄູນ​ແຂວງ​ຊຽງ​ຂວາງ

 ​ໃນ​ປີ ພສ 543 ຄສ 01 ຂຸນ​ເຈືອງ​ໄດ້​ສະ​ເຫວີຍ​ລາຊະ​ສົມບັດ​ປົກຄອງ​ເມືອງພວນ (​ເມືອງ​ຄູນ​​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ) ​ເຊິ່ງສ່ວນ​​ໃຫຍ່​ໄດ້​ນັບຖື​ສາ​ສະ​ໜາ​ພຸດ ​ແລະ ​ໄດ້​ຖື​ເອົາ​ສິ່ງ​ລໍ​ເປັນ​ສິ່ງ​ປະຈຳ​ເຜົ່າ ຍ້ອນ​ວ່າ​ພະ​ອໍລະຫັນ​ໄດ້​ນຳ​ເອົາ​ຝຸ່ນ​ຂອງ​ພະ​ເຈົ້າ​ມາ​ຈາກ​ປະ​ເທດ​ອິນ​ເດຍມາສະ​ດິດສະຖານ​ໄວ້​ຢູ່​ພູ​ທາດ​ຝຸ່ນ ​ເພື່ອ​ເປັນບ່ອນ​ເຄົາລົບ​ບູຊາ​ຂອງ​ກະສັດ ​ແລະ ຊາວ​ພວນ. ຂຸນ​ເຈືອງ​ຂຶ້ນ​ປົກຄອງ​ເມືອງ​ຄູນ​ອາຍຸ​ໄດ້ 77 ປີ ພສ 544 ຄສ 02 ກໍ່​ໄດ້​ສະຫວັນ​ນາ​ຄົດ. ຫຼັງ​ຈາກ​ຂຸນ​ເຈືອງ​ສະຫວັນ​ນາ​ຄົດ​​ແລ້ວ​ໄດ້​ມີ​ຫຼາຍ​ກະສັດ​ຂື້ນ​ປົກຄອງ​ເມືອງ​ພວນ​ດ້ວຍ​ຄວາມ​ຈະ​ເລີ​ນຮຸ່ງ​ເຮືອງ​ແຕກ​ຕ່າງ​ກັນ. ຈົນ​ມາ​ຮອດ​ປີ ພສ 1915 ຄສ 1352 ​ເຈົ້າ​ລ້ານ​ກອງ​ຄຳ​ຂຶ້ນ​ຄອງ​ລາຊະ​ສົມບັດ, ​ໃນ​ສະ​ໄໝ​ນັ້ນ​ເຈົ້າ​ຟ້າ​ງຸ່ມ​ຂຶ້ນ​ຄອງ​ນະຄອນ​ຊຽງ​ທອງພະ​ອົງ​ໄດ້​ນຳ​ເອົາ​ພະພຸດທະ​ຮູບ​ທອງ​ອົງ​ໜຶ່ງ​ມາ​ແຕ່​ເມືອງ​ຫົງ​ສາວະ​ດີ​ປະ​ເທດ​ພະມ້າ​ໃສ່​ແຍ່ງ​ຊ້າງ​ພໍ​ມາ​ຮອດ​ເມືອງ​ພວນ​ສົບ​ນ້ຳ​ໂຮມ​ບ້ານ​ເພຍ​ວັດ ຊ້າງ​ໄດ້​ນອນ​ຂວາງ​ໃນ​ທີ່​ນັ້ນ​ຈຶ່ງ​ໄດ້​ພາກັນ​ຄູນ​ດີ​ນຂຶ້ນ​ເປັນ​ແທ່ນ ​ແລະ ສ້າງ​ຕັ້ງ​ວັດ​ເພຍ​ວັດ​ຂຶ້ນ​ໃສ່​ບ່ອນ​ຊ້າງ​ນອນ​, ມາ​ຈາກ​ເຫດການ​ດັ່ງກ່າວ ​ແລະ ມີ​ພະ​ເຈົ້າ​ຄູນ​ເມືອງ​ຈຶ່ງ​ເອີ້ນ​ວ່າ: ​ເມືອງ​ຄູນ. ຊາວ​ພວນ​ຈິ່ງ​ໄດ້​ອຸດ​ທາ​ພິ​ເສກ​ເຈົ້າ​ລ້ານ​ຄຳ​ກອງ ທີ່​ວັດ​ບຸນ​ກອງ​ໃນ​ນາມ​ເມືອງ​ວ່າ: ​ເມືອງ​ຄູນ​ມາ​ເຖິງ​ປະຈຸ​ບັນ​ນີ້. ມາ​ຮອດ​ຊ່ວງ​ໄລຍະ​ການ​ຕໍ່ສູ້​ກູ້​ຊາດ​ຕ້ານ​ກັບ​ພວກ​ສັກ​ດີ​ນາ ​ແລະ ພວກ​ຈັກກະພັດ​ຕ່າງ​ດ້າວ​ອື່ນໆ​ຈົນ​ໄດ້​ຮັບ​ໄຊຊະນະ​ເປັນ​ກ້າວໆ​ມາ. ພາ​ຍຫຼັງ​ປະ​ເທດ​ຊາດ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ປົດ​ປ່ອຍ​ເມືອງ​ຄູນ​ໄດ້​ມີ​ບັນດາ​ທ່ານ​ປົກຄອງ​ດັ່ງ​ນີ້:

 1.    ປີ 1979-1984 ທ່ານ​ ໄຊ​ວ່າງ ຈັ້ງ​ວັງ​ເສີດ ​ເປັນ​ເຈົ້າ​ເມືອງ.

 2.    ປີ 1984-1989 ທ່ານ ທອງ​ສີ ພິລາ​ວົງ ​ເປັນ​ເຈົ້າ​ເມືອງ.

 3.    ປີ 1989-1994 ທ່ານ ຄຳ​ແຫວນ ສໍ​ສຳພັນ​ໄຊ ​ເປັນ​ເຈົ້າ​ເມືອງ.

 4.    ປິ 1994-2004 ທ່ານ ບຸນ​ມີ ສີ​ວົງ​ຄຳ​ ​ເປັນ​ເຈົ້າ​ເມືອງ.

 5.    ປີ 2004-2006 ທ່ານ ດຣ ຄຳ​ປາວ ມົວ​ ເປັນ​ເຈົ້າ​ເມືອງ.

 6.    ປີ 2006-2009 ທ່ານ ຄຳ​ຜົງ ວິ​ໄລ​ສຸກ ​ເປັນ​ເຈົ້າ​ເມືອງ.

 7.    ປີ 2010 ປະຈຸ​ບັນ​ ທ່ານ ພອນ​ມາລາ ວັນນາ​ຮັດ ​ເປັນ​ເຈົ້າ​ເມືອງ.

 2.  ທີ່​ຕັ້ງ, ພູມ​ສັນຖານ​ຂອງ​ເມືອງ​ຄູນ.

 ​ເມືອງ​ຄູນ​ເປັນ​ເມືອງ​ທີ່​ເກົ່າ​ແກ່​ທາງ​ດ້ານ​ປະຫວັດສາດ, ​ເປັນ​ທີ່​ຕັ້ງ​ຂອງ​ສຳນັກງານ​ປົກຄອງ​ແຂວງ​ຊຽງ​ຂວາງ​ໃນ​ເມື່ອກ່ອນ​ຕັ້ງ​ຢູ່​ທິດຕາ​ເວັນ​ອອກສຽງ​ໃຕ້​ຢູ່​ລະຫວ່າງ​ເສັ້ນ​ຂະ​ນານ​ທີ 19 ອົງ​ສາ 20 ລິບດາ 17 ວິລິບດາ​ເໜືອ ​ແລະ ​ເສັ້ນ​ແວງ​ທີ 103 ອົງສາ 27 ລິບດາຕາ​ເວັນ​ອອກ, ​ເປັນ​ເມືອງ​ພູ​ພຽງ ​ແລະ ພູດ​ອຍກວມ​ເອົາ 2/​3 ຂອງ​ເນື້ອ​ທີ່​ທັງໝົດ. ລະດັບ​ສູງ 1.090,071  ​ແມັດ ທຽບ​ຈາກ​ລະດັບ​ໜ້າ​ນ້ຳ​ທະ​ເລ.

 -      ມີ​ເນື້ອທີ່​ທັງ​ໝົດ 204.806,71 ​ເຮັກ​ຕ່າ, ​ໃນ​ນັ້ນ​ມີ​ເໜືອ​ທີ່​ນາ 2.791,7 ​ເຮັກ​ຕ່າ.

 -      ມີ 77 ບ້ານ, ມີ 5.803 ຫຼັງຄາ​ເຮືອນ, ມີ 6.121 ຄອບຄົວ, ມີ​ພົນລະ​ເມືອງ​ທັງ​ໝົດ 34.863 ຄົນ, ຍິງ 16.923 ຄົນ. (ສະຖິຕິ​ປີ 2015)

 -      ມີ 3 ຊົນ​ເຜົ່າ​ໃຫຍ່​ຄື: ຊົນ​ເຜົ່າ​ລາວ​ລຸ່ມ ມີ 13.073 ຄົນ, ມີ​ຍິງ 6.445 ຄົນ; ຊົນ​ເຜົ່າ​ມົ້ງມີ 2.298 ຄົນ, ມີ​ຍິງ 9.793 ຄົນ; ຊົນ​ເຜົ່າ​ກຶມ​ມຸ ມີ 1.492 ຄົນ, ຍິງ 685 ຄົນ.

 -      ທິດ​ເໜືອ​ຕິດ​ກັບ​ເມືອງ​ແປກ, ​ເມືອງ​ຄຳ ​ແລະ ​ເມືອງ​ໜອງ​ແຮດ ຍາວ 83,71 ກິ​ໂລ​ແມັດ.

 -      ທິດ​ໃຕ້​ຕິດ​ກັບ​ເມືອງ​ທ່າ​ໂທມ ​ແຂວງ​ໄຊ​ສົມບູນ​ ຍາວ 54,8 ກິ​ໂລ​ແມັດ.

 -      ທິດຕາ​ເວັນ​ອອກ​ຕິດ​ກັບ​ເມືອງ​ໝອກ ຍາວ 39,65 ກິ​ໂລ​ແມັດ.